Recensie: Heksenvloek - Elle McNicoll
Vertaald door Margaretha van Andel

Het verhaal
Ramya’s leven staat op zijn kop sinds ze weet dat ze magische krachten heeft. Ze is geen uitzondering: er lopen allerlei magische wezens rond in Edinburgh. Al hebben ze niet allemaal de beste bedoelingen…
Als de Sirene die al zoveel invloed heeft gehad op Ramya’s leven de macht overneemt in de stad, weet Ramya wat haar te doen staat: haar nu voor eens en altijd stoppen. Dat gaat niet zonder slag of stoot, want Ramya zit vast in Loch Ness en haar toverlessen gaan niet zo vlot als ze hoopt. Maar als de toekomst van haar familie en haar vrienden van het Verborgen Volk op het spel staat, is het tijd om de strijd aan te gaan – en te ontdekken hoe groot haar kracht werkelijk is.
Elle McNicoll schrijft verhalen met stoere neurodivergente meiden in de hoofdrol. Ramya heeft net als zijzelf dyspraxie, een aandoening die invloed heeft op de motorische vaardigheden en het verwerken van informatie.
Mijn leeservaring
Het Engelstalige e-book is gratis te lezen via KOBO plus, dus ik kon heel makkelijk bepaalde stukken uit de tekst vergelijken. Ik las nog niet eerder iets in het Engels van Elle McNicoll, en ik kan met blijde verbazing zeggen dat ik de Nederlandse tekst lekkerder vind lopen dan de Engelse. Ik dacht niet dat ik het ooit zou zeggen, maar ik vond de vertaling fijner lezen dan het origineel! Dus mijn complimenten aan vertaalster Margaretha van Andel! Ik ben daardoor ook nog meer benieuwd geworden naar haar eigen boek Het addergebroed van slot Thetinga.
DCD vs Dyspraxie
Toen ik eerder mijn recensie deelde over Toverslag (die kun je hier lezen) kreeg ik van o.a. Axelle te horen dat we in ieder geval in Nederland/België de term DCD (Developmental Coördination Disorder) gebruiken in plaats van Dyspraxie. Omdat de term Dyspraxie verouderd is en niet goed weergeeft wat dit neurotype inhoudt. Maar auteur Elle McNicoll gebruikt de term Dyspraxia in de Engelse tekst en dit is overgenomen in het Nederlands. Omdat de auteur zelf deze term gebruikt, houd ik dit ook aan in mijn recensie. Dit is de juiste disability etiquette. Je hanteert de termen die in het boek worden gebruikt omdat de auteur hier een bewuste keus in heeft gemaakt en het vaak een afspiegeling van hun persoonlijke voorkeur is. (Zie ook dit overzicht van disabled auteur Evie Mitchell over hoe je correct en respectvol recensies schrijft over boeken met disability representatie.)
Marley en Ramya
Marley en Ramya zijn heel verschillende kinderen. En ik vond het tof om in dit tweede deel wat meer van Marley te zien te krijgen en wat meer over hem en zijn beweegredenen te leren. Hij is Ramya’s neef en zit in het ‘hoogbegaafden’-klasje. In plaats van in Ramya’s ‘special needs’- klasje. (En ja, Ramya heeft net zo'n hekel aan die term als ik!) Ze waren vroeger niet zo close omdat Ramya hem eigenlijk benijdde. Hij was de voorbeeldige leerling; hij kreeg niet op zijn kop op school. En dat zorgde voor wrijving. Maar inmiddels snapt ze hem en de maatschappij beter. Het is namelijk zo dat Marley op een voetstuk wordt geplaatst en ze weet nu hoe ongezond dat is.
Waar Marley analytisch is, risico’s serieus neemt en zijn veiligheid niet wil riskeren, houdt Ramya juist van het avontuur en de spanning van mogelijke gevaren. Zoals ik al zei zijn de twee heel verschillend. Maar het was mooi om te zien hoe ze elkaar beter leren begrijpen en ruimte voor elkaar maken. Elkaar accepteren en respecteren voor hoe en wie ze zijn. Iets waar veel mensen wat van kunnen leren.

Marley en ik bekijken de wereld door twee compleet verschillende lenzen. Dat is frustrerend, voor Marley net zo goed. Toch doet hij zijn best om te begrijpen wat ik zie en hij heeft me nog nooit voor gek verklaard.
Marley kan niet zoals Ramya door de Schijn kijken en dat is soms wel lastig. Maar hij gelooft haar en steunt haar. Maar het bovenstaande citaat is dubbel op te vatten. Niet alleen letterlijk met betrekking tot de Schijn, maar ook hun perceptie van de wereld algemeen. Mensen willen dat Ramya meer als haar neef is, zowel thuis als op school. Maar dat kan niet en ze wil ook helemaal niet op die manier veranderen. Groeien en een beter mens worden, ja. Maar niet je hele zijn op de schop gooien! Ramya is neurodivergent, dat is niet te veranderen, niet te ‘fixen’. En ze wil ook helemaal niet ‘gefixt’ worden.
Schadelijke trope wordt uitgedaagd
Een populaire trope waar ik een hekel aan heb is wanneer disabled personages hun handicap moeten overwinnen. Er zijn dus echt mensen die een boek met disability representatie niet willen lezen tenzij het personage hun handicap overwint. Maar dat is zo schadelijk! Een handicap is niet iets wat je moet of hoeft overwinnen. Mensen zijn goed zoals ze zijn. Het is de maatschappij, de ontoegankelijkheid, de vooroordelen en de haat en discriminatie die we als gehandicapte en neurodivergente mensen moeten overwinnen. En dat laat Heksenvloek heel duidelijk zien. Ramya heeft hierover een interne monoloog die ik graag met jullie deel. Want, wauw, Elle McNicoll heeft dit zeer goed verwoord (en Margaretha van Andel goed vertaald)!

Ja, ik heb dyspraxie, maar één ding weet ik zeker. Opgeven is geen optie.
Dat is precies wat de mensen van je verwachten, soms zelfs willen. Dus beland ik altijd weer op mijn voeten. Áltijd, ook al gaat het duizend keer mis. Het laat me koud dat iedereen naar me kijkt. Misschien duurt het even, maar ik zal ze wat laten zien. Ik kan het niet uitstaan als ze zeggen dat ik mijn dyspraxie kan overwinnen. Onzin. Het is een deel van mijn brein. Hetzelfde deel dat voor al mijn gaven zorgt. Wat ik moet overwinnen, is iets heel anders dan dyspraxie, want daar is niks mis mee. Wel met een hoop mensen. Díé moet ik dus overwinnen. Wie het ook maar zijn. Dat wisselt nog al eens. Soms zijn het de Sirenen. Soms een invalkracht op school. Soms zijn het mijn eigen ouders. Soms ben ik het zelf. Er is altijd wel iemand tegen wie ik het moet opnemen. Dus ik blijf opkrabbelen. Overwinnen, daar draait mijn hele leven om. Ook al heb ik steeds andere tegenstanders, steeds andere blokkades, ik geef niet op. Dat ik een underdog ben, oké, maar ik sta niet toe dat iemand me als een minderwaardig schepsel behandelt. Nooit.
Thema’s en prikkelingen
Heksenvloek is een verhaal over je eigen kracht vinden, gebruiken en je inzetten voor een betere wereld; opstaan tegen onrecht. Maar het is ook een verhaal over jezelf overschatten, geduld hebben, vertrouwen in de talenten van andere mensen. Over samenwerken en over vergeving. Een van de subplots ging over wat een persoon goed of slecht maakt. Dat mensen niet honderd procent goed of slecht zijn.
Het is de vraag of mensen kunnen veranderen. En wat als iemand niet kan veranderen, moet je ze dan vergeven voor wat ze hebben misdaan? Ik was het niet altijd eens met het verhaal en de dingen die werden gezegd, maar dat hoeft ook niet. Het was prikkelend en daar hou ik van!
Conclusie
Heksenvloek is een prikkelend verhaal over een groepje kinderen dat een grote dreiging en probleem graag zelf wil oplossen. Ze beleven een groots avontuur dat eigenlijk ook weer heel dicht bij het hart ligt. Opstaan tegen onrecht en vechten voor de mensen die het zelf niet kunnen. Maar het is niet allemaal groots en avontuurlijk. Ramya worstelt met wie ze is en wat ze kan (en vindt dat ze zou moeten kunnen). Ze legt zichzelf van alles op en komt zichzelf flink tegen. Ik vond het mooi hoe ook deze kant van het neurodivergent zijn, van het mens zijn, werd belicht. Een spannend en pakkend slotdeel in deze magische duologie. Heerlijk vertaald door Margaretha van Andel. Zeker weten een aanrader voor 12 jaar en ouder!
* Van dit boek heb ik een recensie-exemplaar ontvangen. Dit beïnvloedt mijn mening niet.
Reactie plaatsen
Reacties